Κουταλις Προποντιδος

Κούταλις Προποντίδος

[Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια]



Η Κουτάλη είναι νησί της Προποντίδος (N. 40º32.8' E. 27º29.1'), στο σύμπλεγμα των νησιών της θάλασσας του Μαρμαρά βόρεια της Οφιούσης (Αφισιάς) με έκταση 3,27 τ.χλμ. Με μήκος δύο μίλια και πλάτος μισό μίλι, έχει στα Νοτιοδυτικά το ύψωμα του Προφήτη Ηλία, μεέ ύψος πεντακόσια πόδια. Συνδέεται με την Αφισιά με υφαλισμό 24 ποδών.


Το όνομά της
Το όνομά της κατά μία εκδοχή το οφείλει στο σχήμα που παρουσιάζει καθώς διαγράφεται στην προσέγγισή της από την Οφιούσα (Αφισιά) σαν ένα αντεστραμμένο κουτάλι.
Όμως, και σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, πιθανολογείται ότι το όνομά της το οφείλει στους Καταλάνους ναυτικούς – και πειρατές που πιθανόν να την χρησιμοποίησαν σαν ορμητήριο ή σταθμό. Το 1300 μ.Χ. η Καταλανική Εταιρία, ένα πανίσχυρο και καλά οργανωμένο μισθοφορικό σώμα από Καταλανούς και Αραγώνιους, με αρχηγό τον Ρογήρο Ντε Φλόρ, υπέγραψε επίσημο συμβόλαιο με τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ανδρόνικο τον Β’ Παλαιολόγο και του προσέφερε τις υπηρεσίες του. Κατέπλευσαν με τριάντα έξι πλοία και με γυναίκες και παιδιά εξήμισι χιλιάδες Καταλανοί και Αραγώνιοι, για να πολεμήσουν μαζί με τους Βυζαντινούς τους Τούρκους. Μετά από επιτυχίες που είχαν τα στρατεύματα του Αυτοκράτορα το 1304 και 1305 μαζί με τους συμμάχους τους, που κατανίκησαν τους Τούρκους στην Αρτάκη, τον Αύλακα και την Λυδική Φιλαδέλφεια, η Καταλανική Εταιρία κατέλαβε την Καλλίπολη και οχυρώθηκε. Και έβαλαν φρουρές και στόλο σε επίκαιρα σημεία της Μικράς Ασίας αλλάζοντας τον ρόλο τους σε πειρατές της περιοχής. Ένα από τα επίκαιρα αυτά σημεία της περιοχής που χρησιμοποίησαν σαν σταθμό επιτήρησης και ορμητήριο, είναι πολύ πιθανό λόγω της θέσης της, να υπήρξε η Κούταλη. Οι χάρτες της ναυσιπλοΐας της περιοχής αυτής το δικαιολογούν απόλυτα. Το 1307 με την απομάκρυνση των Καταλανών το νησί κατοικείται μόνιμα από Έλληνες Χριστιανούς.


Η Κουτάλη από το 1800 έως το 1922
Η Κούταλη ήταν φημισμένη για τον εμπορικό της στόλο που η φήμη του έφτανε μέχρι την άκρη της Ευρώπης. Κουταλιανοί καπεταναίοι από πολύ νωρίς ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τις μεταφορές μέσα στην Προποντίδα, στην Μαύρη Θάλασσα, στο Αρχιπέλαγος, στη Μεσόγειο. Από την Ελλάδα, πέρναγαν στην Ιταλία, και μέσα από τα φιλόξενα νερά των στενών της Σικελίας, έφθαναν στα Γαλλικά παράλια και συνέχιζαν για τις ακτές της Ισπανίας και στην Αγγλία. Στα 1800 η ναυτιλία της Κούταλης διέθετε 40 ποντοπόρα εμπορικά πλοία. Το 1890 προστίθεται στις δραστηριότητες των Κουταλιανών και η σπογγαλιεία και κατορθώνει να εξοπλίσει πέρα από τα ποντοπόρα και 30 σπογγαλιευτικά. Λίγο πριν τους Βαλκανικούς πολέμους η Κούταλη είχε καταγραφεί με 2.607 κατοίκους – αποκλειστικά Έλληνες Χριστιανούς , με 3 εκκλησίες, 1 αρρεναγωγείο με 6 τάξεις, 2 διδασκάλους και 110 μαθητές και ένα παρθεναγωγείο με 3 τάξεις, 1 διδασκάλισσα και 50 μαθήτριες.
Με την εκστρατεία των Συμμάχων στα Στενά (Δαρδανέλια) δίδεται εντολή από τις Τουρκικές αρχές, μετακίνησης των Χριστιανών και ιδιαίτερα των Ελλήνων και των Αρμενίων από τις περιοχές που συνόρευαν με τις πολεμικές ζώνες και η "μεταφορά" τους στο εσωτερικό της Τουρκίας. Στις 2 Ιουνίου 1915 μέσα σε έξι ώρες η Κούταλη αδειάζει από τους κατοίκους της οι οποίοι μεταφέρονται σε άλλες περιοχές (Μιχαλήτσι, Μαγνησία, Αφιόν Καραχισάρ κ.α).
Το 1918 επιστρέφουν στην ρημαγμένη Κούταλη αλλά το 1/3 των κατοίκων της ήταν το τίμημα που πλήρωσε το νησί στην εξορία. Οι προσπάθειές τους για την επούλωση όλων των πληγών θα έσβηναν σύντομα, όταν το 1922 μετά την Μικρασιατική Καταστροφή όσοι είχαν απομείνει στην Κούταλη θα έπαιρναν το δρόμο της οριστικής εξορίας. Ένας σημαντικός αριθμός πήγε στην Λήμνο όπου αργότερα έχτισε την Νέα Κούταλη, ενώ αρκετοί εγκαταστάθηκαν στην Θεσσαλονίκη και στον Πειραιά. Σημαντική παροικία Κουταλιανών είχε σχηματισθεί και στην Αμερική όπου αρκετοί είχαν μεταναστεύσει μετά το 1914-1915.
Διάσημοι Κουταλιανοί υπήρξαν, κατά τα τέλη του 16ου αρχάς 17ου αιώνα οι ηγεμόνες της Μολδαβίας Κωνσταντίνος και Δημήτριος Κανδεμίρ (1673-1723), στον 17ο αιώνα και τις αρχές του 18ου ο Πατριάρχης Άνθιμος ο Κουταλιανός (1777-1877) , ο Παναγής Κουταλιανός (1847-1916) - γνωστός για την ηράκλεια δύναμή του - και στα νεώτερα χρόνια, ο γλωσσολόγος και λόγιος Φώτιος Φωτιάδης (1849-1936), ο λογοτέχνης Δημήτρης Οικονομίδης και ο Κλεόβουλος Κλώνης, σκηνογράφος του Εθνικού Θεάτρου και ιδρυτής του λογοτεχνικού περιοδικού «Διανόησις».